Lo lắng về việc phân phối vaccine COVID-19 trước nguy cơ kiểm soát xuất khẩu

Vaccine phòng COVID-19 của AstraZeneca/Oxford. Ảnh: PAP/TTXVN

Trong khi đó, những cãi vã xung quanh vấn đề cung ứng vaccine lại xảy ra giữa các nước giàu có nhất trên thế giới vốn là những nước đang có các chương trình tiêm chủng vaccine đi trước rất nhiều so với các nước nghèo hơn. 
Điều này được thể hiện qua việc Liên minh châu Âu (EU) có khả năng kiểm soát hoạt động xuất khẩu vaccine, một động thái được cho là nhằm vào Anh do hiện nguồn cung vaccine Oxford/AstraZeneca đang bị thiếu hụt. Đây được cho là hành động "đáp trả" và sẽ khó có thể dỡ bỏ cho dù vấn đề cung ứng đã được cải thiện. 
Ủy ban châu Âu (EC), nơi xử lý các vấn đề liên quan đến thủ tục cho EU, không phải là một khách hàng chuyên đi mua thuốc, đã ký các hợp đồng mua vaccine với các nhà sản xuất chậm hơn so Chính phủ Anh. Ngoài ra, hợp đồng mà Anh ký được có điều khoản chặt chẽ với AstraZeneca.
Nước Anh cũng là nước đầu tư từ sớm vào chuỗi cung ứng nhằm giảm thiểu rủi ro cho các nhà sản xuất, trong khi EU mãi sau này mới đưa ra cam kết đóng góp 335 triệu euro để xây dựng nhà máy sản xuất vaccine AstraZeneca. 
Mặc dù AstraZeneca có thế mạnh về cải tiến sáng tạo, nhưng họ có ít kinh nghiệm về vaccine. Trong các hợp đồng ký với Anh và EU, AstraZeneca đã hứa quá đà và thực hiện cung cấp vaccine bị chậm tiến độ hơn so với hợp đồng họ ký. 
Khi những khó khăn này xuất hiện tại một nhà máy ở Bỉ cung cấp vaccine theo hợp đồng, thay vì chia sẻ với nhau những thiếu hụt do không đủ cung ứng đối với các khách hàng đặt mua tại EU như là cách mà Pfizer đã xử sự hồi năm ngoái, AstraZeneca lại tôn trọng hợp đồng mà họ đã ký với khách hàng này mà làm ảnh hưởng đến các khách hàng sau. 
Thực tế là hợp đồng mà AstraZeneca ký với Anh được bảo vệ mạnh hơn nhưng cũng họ không hủy bỏ những cam kết đã ký với EU. 
Điều trớ trêu đó là EU đang tranh giành để có được vaccine trong khi trước đó người dân đã được cơ quan quản lý gieo vào đầu những "thận trọng thái quá" đối với khả năng các phản ứng phụ và đưa ra những nhận xét không có căn cứ về tính hiệu quả của vaccine này. 
Nguồn cung thiếu đã khiến nhiều chính phủ và thể chế của EU đối mặt với những đánh đổi phức tạp giữa chính trị và đạo đức. Trong khi đó, Chính phủ của Thủ tướng Boris Johnson đã nhận được phần thưởng chính trị vì đã tiến hành chương trình tiêm chủng vaccine từ rất sớm, tuy trước đó chính phủ từng bị chỉ trích về cách thức xử lý đại dịch COVID-19. 
Tuy nhiên, London vẫn đối mặt với những vấn đề khác. Nếu như chuyển các liều vaccine cho EU, chính phủ có khả năng đối mặt với sự phản kháng từ những cử tri trẻ tuổi, những người mà tương lai triển vọng của họ bị ảnh hưởng nhiều từ lệnh phong tỏa để bảo vệ cho người già và những người có bệnh nền dễ bị tổn thương và đáng lẽ sẽ đến lượt được tiêm. 
Mặt khác, hình ảnh nước Anh sẽ thật tệ nếu như họ tích trữ thuốc lại để dành cho những người trẻ tuổi ở Anh trong khi hàng nghìn người già và bệnh nền ở EU đang bị chết do làn sóng dịch thứ 3 đang diễn ra tại châu Âu. 
Báo Financial Timesbình luận cho rằng kiểm soát xuất khẩu tại EU không nên là lựa chọn để giải quyết vấn đề. Kiểm soát xuất khẩu không làm tăng mà nhiều khả năng lại làm giảm cung. 
Những chính phủ dân chủ, theo quan điểm tự do thương mại, nên phản đối việc ngăn các công ty thực hiện hợp đồng họ đã ký với khách hàng. Việc chặn xuất khẩu có thể dẫn đến nguy cơ trả đũa và tạo ra hiệu ứng dây chuyền lên các chuỗi cung ứng phức hợp toàn cầu. 
Bài báo cho rằng Anh, Ủy ban châu Âu và nhà cung cấp vaccine nên ngồi lại cùng nhau để đưa ra thỏa hiệp chung nhằm giúp công ty thuốc đáp ứng được các yêu cầu của EU. Bài báo thừa nhận thiện chí giữa Anh và EU dường như hơi bị thiếu sau khi Anh rời khỏi EU. 
Hiện nay Anh đang đàm phán đặt liều lượng lớn sản xuất vaccine AstraZeneca từ Ấn Độ, và điều chuyển một phần sản xuất hiện đã có tại một nhà máy tại Hà Lan sang cho EU. Lý do là để chuyển bớt vaccine cho EU nhằm giảm bớt sự gia tăng lây nhiễm hiện nay ở khối và làm tăng hy vọng của người dân Anh sẽ được phép đi sang các nước EU du lịch mùa Hè. 
Tình trạng khan hiếm vaccine tại EU có lẽ sẽ sớm chấm dứt vì ngày càng có thêm nhiều loại vaccine được chấp thuận đưa vào sử dụng và các nhà máy sản xuất cũng được mở rộng. Nhu cầu tiêm vaccine của con người sẽ còn kéo dài trong nhiều năm tới. Do đó, điều cần làm hiện nay là có sự hợp tác trên lĩnh vực nghiên cứu khoa học, sản xuất và cung ứng vaccine chứ không phải là để các nước rơi vào chủ nghĩa bảo hộ./.