Tổng thống Mỹ Donald Trump. Ảnh: AFP/TTXVN
Đây là tình huống có thể dự đoán được khi hai nhân vật được cho là có quan điểm cứng rắn với Iran là John Bolton và Mike Pompeo được bổ nhiệm làm cố vấn an ninh quốc gia và ngoại trưởng Mỹ- những vị trí quan trọng trong chính quyền. Trước đó, ông Trump cũng thường xuyên chỉ trích thỏa thuận được gọi là Kế hoạch hành động chung toàn diện (JCPOA) này, đồng thời cho rằng “đây là thỏa thuận tồi tệ nhất từ trước tới nay”.
Kể từ khi nhậm chức, dường như Tổng thống Donald Trump có xu hướng loại bỏ các thành quả của người tiền nhiệm. Với thỏa thuận hạt nhân Iran, vấn đề có lẽ không dừng lại ở đó.
Phát biểu sau chuyến thăm Washington DC mới đây, Tổng thống Pháp Emmanuel Macron cho biết mặc dù ông đã nỗ lực thuyết phục Tổng thống Trump nên tiếp tục duy trì thỏa thuận hạt nhân Iran, song ông tin rằng ông Trump sẽ rút lui vì “các lý do trong nước”.
Một số tỉ phú, tổ chức chuyên gia có quan điểm thân Israel, phản đối thỏa thuận hạt nhân Iran như Sheldon Adelson, người từng tài trợ hào phóng cho các chiến dịch tranh cử của ông Trump, nhóm chuyên gia như Ủy ban các vấn đề công Mỹ-Israel (AIPAC), Quỹ bảo vệ các nền dân chủ… đã có những hoạt động không chính thức phản đối việc thúc đẩy quan hệ với Tehran.
Bên cạnh đó, một số tổ chức đối lập với Iran như Mujahideen-e-Khalq (MEK), từng bị Bộ ngoại giao Mỹ liệt vào danh sách tổ chức khủng bố cho tới năm 2012, đã không ngừng tiến hành các hoạt động vận động hành lang và tăng cường quan hệ với các cá nhân thân tín của ông Trump, bao gồm cả cố vấn an ninh quốc gia John Bolton.
Ngoài ra, các quốc gia đồng minh thân cận của Mỹ tại khu vực Trung Đông như chính quyền của Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu, Hoàng tử Mohammed bin Salman của Saudi Arabia cũng không ngừng vận động Mỹ nên có hành động cứng rắn hơn nhằm vào Iran.
Đối với Triều Tiên, hoàn toàn không có các hoạt động vận động hành lang của các cá nhân hoặc các nhóm, tổ chức nhằm ngăn chặn việc cải thiện quan hệ với Bình Nhưỡng.
Song ngược lại, vấn đề Triều Tiên mang lại cho Tổng thống cơ hội giành được thành công, điều mà những người tiền nhiệm như Bill Clinton, George Bush và Barack Obama đã không thể giành được thắng lợi. Do đó, Tổng thống Donald Trump thường ám chỉ rằng, lẽ ra vấn đề này đã được giải quyết từ rất lâu.
Mặt khác, vấn đề Triều Tiên cũng đưa đến cơ hội để chính quyền Mỹ chứng minh rằng, ngoại giao Mỹ thể hiện được vai trò quan trọng trong giải quyết các vấn đề quốc tế hóc búa.
Tuy nhiên, việc Mỹ rút khỏi thỏa thuận hạt nhân Iran đồng thời tăng cường đàm phán nhằm đạt được thỏa thuận hạt nhân với Triều Tiên chẳng khác nào việc chuyển từ cuộc khủng hoảng này sang cuộc khủng hoảng khác. Mohammad Javad Zarif - Ngoại trưởng Iran - cho biết Iran cũng sẽ rút khỏi thỏa thuận và sẽ nối lại (thậm chí tăng cường) các hoạt động làm giàu uranium.
JCPOA được thảo luận trên cơ sở thiện chí không chỉ giữa Iran- quốc gia đã ký vào Hiệp ước không phổ biến vũ khí hạt nhân với Mỹ mà còn giữa Iran với các nước lớn khác gồm Pháp, Anh, Đức, Nga, Trung Quốc.
Thỏa thuận được Liên minh châu Âu (EU) và Hội đồng Bảo an LHQ đánh giá cao. Trên thực tế, thỏa thuận đã giúp hạn chế hiệu quả các chương trình hạt nhân của Iran. Trong bối cảnh Mỹ đang nỗ lực tìm kiếm giải pháp cho vấn đề hạt nhân Triều Tiên, việc Mỹ rút khỏi thỏa thuận hạt nhân Iran sẽ đặt ra câu hỏi lớn cho Bình Nhưỡng về khả năng liệu Mỹ có thể sẽ rút khỏi thỏa thuận với họ như đã từng làm với Iran hay không.
Việc Mỹ rút khỏi JCPOA đánh dấu sự đảo ngược đáng kể chính sách của Washington đối với Iran và làm dấy lên một số câu hỏi về tình huống cần phải theo dõi sát sao trong những tháng tới.
Trong tuyên bố của mình, ông Trump vạch ra kế hoạch tái áp đặt toàn bộ các lệnh trừng phạt đối với nền kinh tế Iran, trong đó có khu vực tài chính và dầu lửa quan trọng mang tính sống còn. Thỏa thuận hạt nhân Iran giúp dỡ bỏ những biện pháp trừng phạt hạn chế các công ty nước ngoài, trong đó có công ty của châu Âu và châu Á, giao dịch với Iran.
Mặc dù việc Mỹ rút khỏi JCPOA trên thực tế chấm dứt hiệp định đa phương này, song EU ngay lập tức lưu ý rằng họ coi thỏa thuận này là rất quan trọng đối với việc đảm bảo sự ổn định của khu vực và thế giới đồng thời tiếp tục giữ cam kết với thỏa thuận này./.