Rủi ro tiềm ẩn trong thu hút đầu tư vào ngành bán dẫn Nhật Bản

 

Theo thống kê, diện tích đất công nghiệp sẵn sàng để bán là 9.803 ha vào năm 2023, mức thấp nhất kể từ năm 2005. Điều này có thể trở thành nguyên nhân gây lo ngại về chiến lược tập trung vào chất bán dẫn và pin lưu trữ trong nước mà Chính phủ Nhật Bản đang hướng tới. Để giải quyết vấn đề đó, Bộ Kinh tế, Thương mại và Công nghiệp (METI) Nhật Bản sẽ hỗ trợ chính quyền địa phương đào tạo nhân lực để tận dụng quỹ đất hiện có và phát triển các khu công nghiệp mới.

Theo Trung tâm Định vị Nhật Bản, cơ quan hỗ trợ các công ty trong việc lựa chọn địa điểm, năm 2005 có 16.105 ha đất được rao bán trên toàn quốc. Tuy nhiên, diện tích đất rao bán suy giảm liên tục và đến năm 2023 giảm xuống còn 60% so với mức của năm 2005. Trong khi việc phát triển quỹ đất chậm lại thì nhu cầu ngày càng tăng, khi người dân quay trở lại Nhật Bản do chi phí đầu tư ở nước ngoài tăng cao.

Theo một cuộc khảo sát do METI thực hiện vào năm 2023 trên tổng số 66 chính quyền địa phương, bao gồm các quận và thành phố được chỉ định, 62% chính quyền địa phương nhận được ngày càng nhiều câu hỏi từ các công ty có kế hoạch đảm bảo quỹ đất. Và chỉ có 9% công ty có thể đảm bảo được mặt bằng xây dựng.

Trong một cuộc khảo sát khác do Tổ chức Xúc tiến Thương mại Nhật Bản (JETRO) thực hiện năm 2023 đối với các công ty Nhật Bản hoạt động ở nước ngoài, 103 công ty (8,8%) trong tổng số 1.176 công ty, bao gồm cả các công ty sản xuất và thương mại, cho biết họ đang tiến hành hoặc đang xem xét chuyển hoạt động kinh doanh ở nước ngoài về Nhật Bản. Trong số này, 55,3% công ty đưa ra lý do là “chi phí kinh doanh bị đội lên ở quốc gia hiện tại do lạm phát và chi phí lao động tăng”.

Chính phủ Nhật Bản đang đặt mục tiêu tạo ra một cụm nhà máy sản xuất pin bán dẫn và pin lưu trữ trong nước, nơi nhu cầu về xe điện (EV), điện thoại thông minh và các sản phẩm khác ngày càng tăng. Thách thức là đảm bảo đất công nghiệp. Một đại diện của chính quyền địa phương ở vùng Kyushu chỉ ra vấn đề: “Chỉ có một số ít địa điểm phù hợp, phổ biến và gần đường cao tốc”.

Một số ý kiến cho rằng Nhật Bản đang thiếu nguồn nhân lực có kinh nghiệm trong phát triển đất đai trên thực địa. Từ những năm 1990, nhiều nhà máy được chuyển ra nước ngoài nên rất ít nhân viên ở chính quyền địa phương có kinh nghiệm đàm phán, tiến hành xử lý thủ tục với chủ đất.

Cuối tháng 6/2024, METI bắt đầu tuyển dụng các chuyên gia để hỗ trợ chính quyền địa phương trong việc đào tạo và bổ trợ kiến thức phát triển đất đai. Đến tháng 3/2025, khoảng 40 chính quyền địa phương sẽ được chọn làm đối tượng nhận hỗ trợ và có thể được tư vấn về đào tạo nhân viên và chuẩn bị địa điểm từ các chuyên gia tại Trung tâm Định vị Nhật Bản. METI sẽ cung cấp các khoản trợ cấp từ hàng trăm nghìn yen đến vài triệu yen cho mỗi chính quyền địa phương.

Trung tâm cũng sẽ điều tra xu hướng tìm kiếm địa điểm kinh doanh bằng cách tiến hành một cuộc khảo sát xem xét nhu cầu của các công ty và xác định các hạng mục mà họ coi trọng, chẳng hạn như vị trí gần các tuyến đường lớn và khả năng đảm bảo nguồn nước công nghiệp dễ dàng.

Phát triển đất công nghiệp cần có thời gian. Sẽ mất từ 3 - 6 năm để chọn đất, giải thích cho người dân địa phương, xin giấy phép phát triển và xây dựng nhà máy. Trước đây, có trường hợp chính quyền địa phương bỏ lỡ cơ hội thu hút doanh nghiệp vì không thể dự đoán được thời gian phát triển của khu đất.

Các chính quyền địa phương kỳ vọng nếu có thể thu hút các ngành công nghiệp, họ có thể mong đợi những hiệu ứng lan tỏa về kinh tế như tạo ra việc làm mới và tăng số lượng đơn đặt hàng cho các đối tác kinh doanh. Tháng 2/2024, TSMC - công ty sản xuất chất bán dẫn của Vùng lãnh thổ  Đài Loan (Trung Quốc) - đã khai trương nhà máy đầu tiên tại Kumamoto. Theo ước tính của Tập đoàn tài chính Kyushu (FG), hiệu ứng làn sóng kinh tế trong tỉnh do việc mở rộng của TSMC sẽ lên tới 6.900 tỷ yen trong 10 năm từ 2022 đến 2031.

Trong những năm 1960 và 1970, trong thời kỳ tăng trưởng kinh tế cao, sự phát triển đất công nghiệp quy mô lớn đã diễn ra ở Hokkaido, Aomori và các khu vực khác do chính phủ lãnh đạo. Tuy nhiên, kể từ năm 1993, do đồng yen tăng giá, ngày càng nhiều công ty, đặc biệt là các công ty trong lĩnh vực sản xuất, đã chuyển cơ sở sản xuất sang Trung Quốc và Đông Nam Á và đất chưa bán được đã trở thành một vấn đề trên khắp đất nước.

Trong khoảng 10 năm từ 2012 - 2022, diện tích các công ty xây dựng nhà máy ở Nhật Bản duy trì ở mức 1.000 - 1.500 ha mỗi năm, tương đương khoảng 10% diện tích đất sẵn sàng để bán.