Thỏa thuận Mỹ-Trung giai đoạn một có thể tạo mối nguy mới cho Đông Nam Á

Hàng hóa được xếp tại cảng ở Baltimore, Maryland, Mỹ ngày 21/9/2018. Ảnh: AFP/TTXVN

Trang Diễn đàn Đông Á của Đại học Quốc gia Australia mới đây đăng bài viết của nhà phân tích Calvin Cheng từ Viện Nghiên cứu chiến lược và quốc tế (ISIS) Malaysia, cho rằng thỏa thuận thương mại Mỹ-Trung giai đoạn một có nguy cơ gây méo mó và chệch hướng thương mại toàn cầu. Sau đây là nội dung bài viết:
Sau hai năm căng thẳng thương mại, Mỹ và Trung Quốc đã đạt được thỏa thuận thương mại giai đoạn một vào tháng 12/2019. Người phát ngôn của chính phủ ở cả hai nước đã nhanh chóng lên tiếng hoan nghênh việc ký kết thỏa thuận trong khi nhiều nhà quan sát trên thế giới vẫn tỏ ra khá thận trọng.
Thành tựu chính của thỏa thuận thương mại Mỹ-Trung giai đoạn một là làm dịu đi sự leo thang thuế quan, khi cả hai bên đồng ý hủy bỏ các kế hoạch tăng thuế mới. Tuy nhiên, thỏa thuận lại hầu như không cải thiện được tình hình hiện nay khi không dỡ bỏ được thuế quan hiện có đối với hơn 500 tỷ USD giao dịch song phương giữa Mỹ và Trung Quốc.
Các cuộc thảo luận về các vấn đề hóc búa nhất như trợ cấp nhà nước đã được gác sang một bên và để lại cho thỏa thuận giai đoạn hai trong tương lai. Tuy nhiên, các nhà quan sát thương mại bày tỏ quan ngại về nội dung của thỏa thuận yêu cầu Trung Quốc mua thêm 200 tỷ USD các sản phẩm Mỹ trong hai năm tới. 
Thỏa thuận liệt kê cụ thể khoảng 549 sản phẩm mà Trung Quốc sẽ phải mua từ Mỹ, bao gồm các sản phẩm nông nghiệp, sản xuất và năng lượng.
Một số mối lo ngại xoay quanh khả năng Trung Quốc liệu có thể thực hiện cam kết tăng mua hàng từ Mỹ và rủi ro gia tăng đối với tăng trưởng kinh tế Trung Quốc. 
Nhưng có lẽ mối quan tâm lớn nhất liên quan đến việc Mỹ chuyển sang áp dụng phương thức "thương mại quản lý". Việc đưa các yêu cầu nhập khẩu đối với Trung Quốc vào trong thỏa thuận thương mại có nguy cơ vi phạm các quy tắc thương mại toàn cầu, làm méo mó và chuyển hướng thương mại thế giới.
Đây chính là mấu chốt của vấn đề. Khả năng gây méo mó và chuyển hướng thương mại thế giới đe dọa gây ra một tương lai u ám cho các nhà xuất khẩu ở Đông Nam Á, vì khi Trung Quốc tăng nhập khẩu hàng hóa từ Mỹ sẽ khiến các nước khác trong khu vực chịu ảnh hưởng.
Phân tích gần đây cho thấy các nước xuất khẩu nông nghiệp như Brazil, Liên minh châu Âu (EU), Australia và New Zealand có thể chứng kiến nhu cầu sản phẩm nông nghiệp từ Trung Quốc suy giảm khi nước này tăng mua sản phẩm của Mỹ. Tương tự, các nguồn hàng sản xuất bên ngoài nước Mỹ như EU, Nhật Bản và Hàn Quốc cũng có thể bị ảnh hưởng, trong khi các sản phẩm liên quan đến năng lượng trong danh sách 549 sản phẩm nói trên sẽ ảnh hưởng đến các nhà xuất khẩu các sản phẩm này ở vùng Vịnh và Australia.
Các quốc gia trong khu vực Đông Nam Á cũng sẽ không tránh khỏi bị ảnh hưởng. Trong số các nền kinh tế xuất khẩu chính trong khu vực, Malaysia sẽ là quốc gia bị ảnh hưởng lớn nhất, khi có tới 83% hàng xuất khẩu của nước này sang Trung Quốc (trị giá 52,7 tỷ USD) tương tự như 549 sản phẩm được nêu trong thỏa thuận thương mại Mỹ-Trung giai đoạn một, và do đó có nguy cơ mất thị phần cho các nhà sản xuất Mỹ.
Bốn loại hàng hóa xuất khẩu của Malaysia dễ bị tổn thương nhất bao gồm hàng điện tử và các bộ phận và thiết bị điện; thực phẩm và sản phẩm đồ uống; hóa chất công nghiệp và kim loại; và các sản phẩm liên quan đến năng lượng như dầu mỏ và dầu cọ.
Philippines và Singapore là hai nền kinh tế bị tác động nhiều nhất ở Đông Nam Á, sau Malaysia, với lần lượt 82% và 66% hàng hóa xuất khẩu sang Trung Quốc bị ảnh hưởng bởi thỏa thuận thương mại giai đoạn một. 
Tại Philippines, các sản phẩm có nguy cơ bị ảnh hưởng chủ yếu là các mặt hàng nông sản như dừa, trái cây và các loại hạt. Tại Singapore, các sản phẩm có nguy cơ bị ảnh hưởng bao gồm tủ lạnh và ổ đĩa, hóa chất công nghiệp như phenol, dầu mỏ và các hợp chất hữu cơ.
Trong khi thỏa thuận giai đoạn một làm giảm bớt những quan ngại về khả năng tiếp tục leo thang căng thẳng thương mại giữa Mỹ và Trung Quốc, thỏa thuận này cũng gây ra những rủi ro và những ẩn số mới, đặc biệt là làm cho chủ nghĩa bảo hộ thương mại và thuế quan trở thành điều bình thường mới./.