Chuỗi cung ứng toàn cầu dần trở lại bình thường khi tiêu dùng đình trệ?

Hàng hóa được xếp tại cảng ở Bangkok, Thái Lan. Ảnh: AFP/TTXVN

Mối đe dọa đối với tình hình thiếu hụt nguồn cung hàng hóa toàn cầu, mặc dù vẫn đang gây ảnh hưởng đến người tiêu dùng và doanh nghiệp, đang dần trở nên “nhẹ nhàng” hơn so với giai đoạn cách đây sáu tháng, đặc biệt là ở Mỹ.

Sự cải thiện dù khiêm tốn trong chuỗi cung ứng đã được thể hiện trong đánh giá của các chuyên gia dự báo đến từ trung tâm nghiên cứu kinh tế vĩ mô Bloomberg Economics và Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed) tại New York.

Tuy nhiên, khi một vấn đề đang dần được giải quyết, một thách thức khác lại xuất hiện. Các chuyên gia lo ngại rằng một cuộc khủng hoảng nguồn cung do đại dịch COVID-19 gây ra có thể nhường chỗ cho một “cơn đau đầu” tiềm ẩn khác, khi nhu cầu tiêu dùng sụt giảm ngăn cản tăng trưởng kinh tế và tạo ra những lô hàng tồn kho khổng lồ.

* Nhu cầu tiêu thụ hàng hóa toàn cầu chậm lại

Các nhà kinh tế học của tập đoàn tài chính Citi do chuyên gia Nathan Sheets dẫn đầu đã viết trong một báo cáo nghiên cứu được xuất bản trong tháng này rằng: “Áp lực đối với lĩnh vực hàng hóa toàn cầu, vốn là nguyên nhân chính gây ra lạm phát, cuối cùng sẽ có thể giảm bớt”.

"Mặc dù vậy, tin xấu là có vẻ điều này xảy ra do nhu cầu tiêu thụ hàng hóa toàn cầu chậm lại, đặc biệt là hàng hóa không thiết yếu. Điều này có thể báo hiệu nguy cơ suy thoái gia tăng".

Citi tỏ ra nghi ngờ trước những quan điểm cho rằng các vấn đề chuỗi cung ứng toàn cầu đã hoàn toàn được giải quyết. Theo tập đoàn này, sự tắc nghẽn trong hệ thống thương mại toàn cầu sẽ khó được giải quyết trong một sớm một chiều.

Ngoài ra, xu hướng đình công của người lao động đang tăng cao, sự gián đoạn hoạt động nhà máy liên quan đến đợt bùng phát của đại dịch COVID-19 ở Trung Quốc, xung đột Nga-Ukraine và áp lực vận chuyển hàng hóa vào dịp lễ cuối năm có thể một lần nữa làm rối loạn mạng lưới cung ứng toàn cầu.

Các chuyên gia kinh tế nhìn chung đồng tình rằng nhu cầu hàng hóa của các hộ gia đình Mỹ sẽ là yếu tố then chốt cần được theo dõi trong những tháng tới, song hiện họ vẫn chưa thể xác định liệu yếu tố này sẽ tiếp tục mạnh mẽ hay bắt đầu xu hướng giảm.

Để đánh giá tình hình chi tiêu ngành dịch vụ, tập đoàn quản lý chuỗi cung ứng và logistics đa quốc gia Flexport Inc., có trụ sở tại San Francisco, đã phát triển “Chỉ báo hậu COVID-19” để theo dõi cách người Mỹ phân chia tiền lương của họ.

Kết quả mới nhất cho thấy "thị hiếu tiêu dùng đã không còn tập trung quá nhiều vào hàng hóa trong tháng 5/2022”. Chỉ số này được dự báo sẽ tiếp tục duy trì ở mức gần với hiện tại trong suốt quý III/2022. Điều đó có nghĩa là lựa chọn tiêu dùng đối với hàng hóa (thay vì dịch vụ) sẽ giảm, dù vẫn ở mức cao hơn so với mùa Hè năm 2020 và mức trước đại dịch”.

Bên cạnh đó, việc Fed đang tích cực thực hiện lộ trình tăng lãi suất để kiềm chế lạm phát cũng là yếu tố khiến tiêu dùng khó khởi sắc.

Trụ sở Cục Dự trữ liên bang Mỹ (Fed) tại Washington, D.C. Ảnh: AFP/ TTXVN

* Ranh giới giữa “tích cực” và “tiêu cực”

Theo cuộc khảo sát khu vực gần đây nhất của ngân hàng trung ương, các doanh nghiệp vẫn đang đối phó với nhiều vấn đề về nguồn cung nhưng dường như mức độ nghiêm trọng của những vấn đề này đang giảm dần.

Tuy nhiên, khi đánh giá về vấn đề này, các chuyên gia kinh tế vẫn phân vân ở ranh giới giữa “tích cực” và “tiêu cực”.

Có một số yếu tố hỗ trợ nguồn cung. Yếu tố mang lại sự tích cực đầu tiên được thể hiện thông qua số lần từ khóa “thiếu hụt” được thể hiện trong các tuyên bố của Fed. Đây có thể là những ám chỉ về tình trạng thiếu lao động, nguyên vật liệu hoặc các yếu tố quan trọng khác đối với sản xuất. Mặc dù vẫn cao gấp đôi so với mức trước đại dịch, nhưng các chỉ số này đã giảm xuống khoảng 1/3 so với mức đỉnh của tháng 8/2021.

Một chỉ dấu khác đó là giá cước vận tải biển liên tục giảm từ mức cao kỷ lục. Và thực tế là điều này đang diễn ra trong mùa cao điểm vận chuyển toàn cầu, khiến một số nhà quan sát kết luận rằng một thị trường thiếu lực vài tháng trước đây đang nhanh chóng chuyển mình.

Giá container, bao gồm cả những mức giá được công bố bởi Freightos, một nền tảng kỹ thuật số để đặt hàng hóa, vẫn cao hơn nhiều so với mức trước đại dịch nhưng quỹ đạo di chuyển của chúng đang ngày càng giống với một đường trượt và vẫn đang tìm kiếm đáy trong bối cảnh không chắc chắn về chi tiêu tiêu dùng.

Phần lớn sự phục hồi của lĩnh vực logistics phụ thuộc vào tình hình tại Trung Quốc với tư cách là một cường quốc về thương mại và cách nước này duy trì hoạt động của nhà máy và các cảng thông qua các quy tắc nghiêm ngặt để kiểm soát sự bùng phát của virus SARS-CoV-2. Số liệu được công bố vào tuần trước cho thấy tháng Sáu là tháng xuất khẩu tốt thứ hai của Trung Quốc trong ít nhất ba thập kỷ.

Chuyên gia Eric Zhu của Bloomberg Economics đã công bố một bảng theo dõi tình hình chuỗi cung ứng tại Trung Quốc, trong đó cho thấy sản xuất đã phục hồi và thời gian giao hàng được rút ngắn sau khi Thượng Hải dỡ bỏ các hạn chế phong tỏa.

Mặc dù vậy, dấu hiệu tích cực không được phân phối đều giữa các châu lục. Ở châu Âu, nơi đang chứng kiến các vấn đề vận chuyển kéo dài ở khu vực gần với cuộc xung đột Nga-Ukraine, tình hình vẫn diễn biến phức tạp.

Các biện pháp trừng phạt đối với hàng hóa và các mặt hàng khác có xuất xứ từ Nga hoặc hướng đến Nga đang làm phức tạp thêm dòng chảy thương mại châu Âu, đặc biệt là từ châu Á. Ngoài ra, sự gián đoạn lao động như sự cố tại các cảng biển lớn của Đức trong những ngày gần đây cũng khiến các nỗ lực phục hồi bị kéo dài thêm.

Số liệu từ Viện Kinh tế Thế giới Kiel cho thấy tình trạng tắc nghẽn đã được chứng kiến tại các cảng ở Bắc Âu và trở nên trầm trọng hơn dọc theo Bờ Đông nước Mỹ, nơi các tàu phải xếp hàng trong nhiều ngày, thậm chí nhiều tuần, từ Georgia đến New York để chờ dỡ hàng của họ.

Riêng tại Mỹ, một chỉ báo khác cho thấy sự căng thẳng nguồn cung có thể sẽ không được giải quyết nhanh chóng. Hôm 15/7, số liệu của Bộ Thương mại Mỹ cho thấy doanh số bán lẻ của nước này đã tăng nhiều hơn so với dự báo của các nhà kinh tế trong tháng Sáu.

Điều này cho thấy kinh tế Mỹ vẫn còn động lực tăng trưởng trong thời gian còn lại của năm, khi người tiêu dùng tìm cách đối phó với lạm phát gia tăng. Số liệu của Bộ Thương mại Mỹ cũng được củng cố bởi số liệu container hàng hóa cập bến tại các cảng Los Angeles và Long Beach, California, trong tháng Bảy.

Gene Seroka, Giám đốc điều hành của cảng Los Angeles, cho biết ông lạc quan một cách thận trọng đối với triển vọng tiêu dùng trong nửa cuối năm nay. "Chúng ta sẽ thấy mùa tựu trường, Lễ hội thời trang mùa Thu, Lễ hội Halloween. Các hàng hóa quan trọng cho dịp lễ cuối năm sẽ đến khắp Thái Bình Dương trong những tuần và tháng tới", ông Gene Seroka nói trong một cuộc họp báo vào tuần trước.

Tuy nhiên, chuyên gia này cảnh báo rằng tình trạng tắc nghẽn tàu đang gia tăng trở lại, với hơn 29.000 container vận chuyển bằng đường sắt bị trì hoãn ở các bến cảng của Los Angeles.

Thời gian vận chuyển hàng hóa bằng đường sắt hiện trung bình là 7,5 ngày, so với mức lý tưởng là không nên vượt quá 2 ngày. Ông Gene Seroka nói, do đó, các bên liên quan cần phải hành động ngay bây giờ, "để tránh tình trạng tắc nghẽn trên toàn quốc"./.