Trả lời phỏng vấn kênh truyền hình Fox News, Tổng thống Mỹ Donald Trump nói rằng việc áp đặt biện pháp thuế quan mới lên hàng hóa Trung Quốc có thể là “sự trừng phạt" đối với sai lầm của Trung Quốc trong xử lý dịch bệnh. Nguyên nhân đằng sau tuyên bố này là gì?

Theo chủ nhân thứ 45 của Nhà Trắng, thuế quan chí ít là công cụ đàm phán tuyệt vời. Cùng với việc thỏa thuận thương mại yêu cầu Trung Quốc mua hàng hóa Mỹ, nếu sau này Trung Quốc không thực hiện, Mỹ sẽ chấm dứt thỏa thuận đó.
Vào trung tuần tháng 1/2020, Mỹ và Trung Quốc đã ký kết thỏa thuận thương mại giai đoạn một. Hai bên đồng ý không tiếp tục tăng mức thuế quan áp đặt vào hàng hóa của nhau, hạ bớt một phần mức thuế quan trước đây. Phía Trung Quốc còn đồng ý mua thêm 200 tỷ USD hàng hóa Mỹ.
Tuy nhiên, đại dịch COVID-19 đã khiến việc thực hiện thỏa thuận gặp không ít khó khăn bởi gì đa phần thời gian tháng 2/2020, Trung Quốc ở trong trạng thái đình trệ vì bệnh dịch.

Khi kinh tế Trung Quốc bắt đầu khôi phục trạng thái bình thường, kinh tế phương Tây và mạng lưới cung ứng toàn cầu lại rơi vào hỗn loạn. Số liệu thương mại quý I/2020 cho thấy giá trị nhập khẩu nông sản Mỹ của Trung Quốc tăng mạnh, nhưng đại bộ phận tăng trưởng xuất hiện trước thời điểm dịch bệnh bùng phát.
Cụ thể, theo Bộ Thương mại Mỹ, giá trị xuất khẩu nông sản Mỹ sang Trung Quốc tháng 1/2020 tăng 72% so với cùng kỳ năm 2019, nhưng sang tháng Hai lại giảm 27%. Số liệu của phía Trung Quốc cũng cho thấy tháng 3/2020, nhập khẩu gia súc và rau quả từ Mỹ tăng 37% so với cùng kỳ năm 2019.

Tuy nhiên, cùng với việc gián đoạn về nguồn cung và hoạt động chế biến thực phẩm ở Mỹ vì dịch bệnh lan tràn, dự kiến, giá trị nhập khẩu tháng Tư lại giảm xuống.
Tình hình diễn ra trong lĩnh vực năng lượng xem ra còn xấu hơn. Theo số liệu của Tổng cục Hải quan Trung Quốc, tổng giá trị nhập khẩu hàng hóa Mỹ quý I/2020 giảm 1,3% so với cùng kỳ năm 2019. Cho dù từ tháng 3/2020, giá dầu giảm mạnh, nhưng đầu năm 2020, Trung Quốc gần như không nhập dầu mỏ từ Mỹ.

Trung Quốc muốn đợi tới tháng Ba để có thể hưởng miễn trừ thuế quan, nhưng do hoạt động kinh tế trì trệ, kho dự trữ của các nhà máy tinh luyện dầu mỏ ở Trung Quốc gần như đã đầy.
Trong bối cảnh như trên, ông Trump tuyên bố Trung Quốc đã phạm phải sai lầm khi xử lý dịch bệnh, đồng thời cảnh báo sẽ sử dụng biện pháp thuế quan để trừng phạt Trung Quốc.

Đây là lần đầu tiên kể từ sau khi Mỹ-Trung đạt được thỏa thuận thương mại giai đoạn một, ông Trump biểu thị một cách rõ ràng về ý định sử dụng cây gậy thuế quan để tấn công Trung Quốc. Ngọn lửa cuộc chiến thương mại lại được thổi bùng lên.
Tuy nhiên, điều kịch tính là chỉ một ngày sau tuyên bố của ông Trump, hai quan chức dưới quyền đã phát đi tín hiệu không đồng điệu. Họ không gia tăng sức ép lên Trung Quốc mà ngược lại còn khiến Trung Quốc “thở phào nhẹ nhõm”.

Trong đó, Phó Cố vấn An ninh quốc gia Mỹ Matthew Pottinger, một nhân vật được cho là thuộc phái cứng rắn (diều hâu) ở Nhà Trắng, nói trong một hội nghị trực tuyến rằng “Mỹ không dự định áp dụng biện pháp trừng phạt (đối với Trung Quốc)”. Mỹ tiếp tục kiên trì thỏa thuận thương mại giai đoạn một và “quan tâm cao độ tới việc đảm bảo Trung Quốc tuân thủ các cam kết của mình”./.