Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu phát biểu trong một cuộc họp tại Jerusalem ngày 21/11. Ảnh: AFP/TTXVN
Đã có thời Saudi Arabia coi mối thù địch đối với Israel là "rường cột" cho quyền lực của họ. Thế nhưng những thay đổi địa chính trị đang dần làm giảm giá trị của cuộc xung đột giữa hai quốc gia này. Sự thay đổi đó thể hiện rõ nét hơn cả qua sự kiện Bộ trưởng Quốc phòng Israeli Gadi Eisenkot xuất hiện trên sóng của một kênh truyền hình Saudi Arbia.
Trong cuộc trả lời phỏng vấn hôm 16/11, ông Eisenkot đã tuyên bố rằng Israel sẵn sàng chia sẻ thông tin tình báo về Iran với Saudi Arabia. Sau đó, Bộ trưởng Năng lượng Israel Yuval Steinit cũng xác nhận rằng mối quan hệ giữa Israel và vương quốc này đang ngày càng được củng cố.
Bất chấp sự thù địch thuộc về bản chất, hai quốc gia này có lịch sử lâu năm hợp tác tại hậu trường. Trên thực tế, sự hợp tác thầm lặng của họ là một trong những bí mật được giữ kín nhất ở Trung Đông.
Tuy nhiên, gần 70 năm sau khi nhà nước Do Thái được thành lập, những nhu cầu chiến lược mới của vương quốc vùng Vịnh - cộng với sự ác cảm của người dân đối với nhà nước Do Thái giảm sút - có vẻ như đã khiến mối quan hệ ngầm giữa hai quốc gia này trở nên công khai trên trường quốc tế.
Những mối lo ngại về Iran chắc chắn là nhân tố khiến hai đối thủ này ngày càng xích lại gần nhau trong mấy năm trở lại đây, song điều này không lý giải được tại sao các quan chức Israel gần đây quyết định công khai sự hợp tác với Israel.
Hai quốc gia này trước đây không công khai những nỗ lực chung để kiềm chế Iran. Ngoài ra, trong thời gian ngắn hạn Saudi Arabia và Israel sẽ không cam kết có hành động quân sự chung hay thiết lập căn cứ trên lãnh thổ của nhau vì những động thái như vậy đòi hỏi việc thiết lập quan hệ một cách cụ thể.
Thay vào đó, việc công khai quan hệ là nhằm mục tiêu vào cử tọa trong nước, tạo tính hợp pháp tại khu vực và gây ảnh hưởng với quốc tế. Đối với Saudi Arabia, việc công khai quan hệ với Israel là nhằm thể hiện với dân chúng trong nước rằng Ryiadh sẵn sàng thay đổi.
Sự linh hoạt như vậy sẽ là cần thiết trong bối cảnh Thái tử vương quốc này bắt đầu một chương trình cải tổ toàn diện và nỗ lực làm thay đổi quan niệm của Quốc hội, cũng như báo giới Mỹ về vương quốc này.
Đáng chú ý là những tiết lộ gần đây về sự hợp tác giữa Saudi Arabia và Israel không hề vấp phải sự phẫn nộ từ dân chúng trong nước. Phản ứng tương đối nhẹ nhàng đặc biệt có lợi cho Thái tử Mohammed bin Salman, người đang muốn đánh giá thái độ và quan điểm của thế hệ trẻ đang chiếm số đông tại vương quốc này.
Bằng cách này, ông ta có thể xác định xem liệu bộ máy tăng lữ Wahhabi có được sự ủng hộ cần thiết của dân chúng để chống đối ông ta hay không đồng thời nhận diện những phần tử bất đồng chính kiến với những chính sách của ông. Ngoài ra, Thái tử còn có thể thanh lọc và thử thách các lực lượng an ninh, những người được giao nhiệm vụ tìm kiếm những nhân vật bất đồng chính kiến.
Một mối quan hệ công khai với cường quốc quân sự đáng gờm như Israel cũng giúp hỗ trợ các lực lượng Saudi Arabia đang chiến đấu trên chiến trường Yemen. Sự hợp tác quốc phòng có thể được khởi đầu bằng việc chia sẻ thông tin tình báo về tổ chức dân quân Hezbollah của Libăng, một kẻ thù lâu năm của Israel mà Saudi Arabia tố cáo là đang huấn luyện dân quân Houthi ở Yemen.
Sự hợp tác này thậm chí có thể còn mở rộng sang tập trận chung và ngăn chặn hoạt động tiếp tế của Iran cho những đồng minh khu vực khi đi qua Biển Đỏ. Ngoài ra, Thái tử còn có thể phát đi thông điệp tới Mỹ rằng ông không chống Do Thái, tự mua cho mình vỏ bọc ngoại giao trước làn sóng chỉ trích ngày càng tăng của quốc tế xung quanh cuộc chiến của ông tại Yemen.
Vũ khí và những thiết bị tối tân mà Mỹ hiện từ chối bán cho vương quốc này, như máy bay chiến đấu F-35, có thể được cung cấp trở lại, nếu như Riyadh thể hiện rõ rằng họ không có ý định dùng chúng để chống Israel.
Về phần mình, Israel cũng được lợi từ việc công khai hữu nghị với Saudi Arabia. Hòa ước năm 1979 của nước này với Ai Cập đảm bảo cho họ biên giới tây nam, hiệp ước 1993 với Jordan tạo sự an toàn tương tự cho biên giới phía đông của họ.
Thái tử Saudi Arabia Mohammed bin Salman tại một hội nghị ở Riyadh ngày 24/10. Ảnh: AFP/TTXVN
Với mỗi một đối tác Arab mới mà Israel thiết lập được, nước này lại có thêm tính hợp pháp và sự chấp nhận tại khu vực. Và sự công nhận của Saudi Arabia - nơi có hai địa điểm thiêng liêng nhất thế giới của đạo Hồi - sẽ mang lại sức mạnh đặc biệt cho Tel Avip tại một khu vực nơi mà người dân vẫn hy vọng nhấn chìm được nhà nước Do Thái xuống biển.
Những mối quan hệ được công nhận với Saudi Arabia cũng mang lại một số lợi ích hữu hình cho Israel. Quốc gia nhỏ bé này có thể dựa vào sự trợ giúp hơn nữa để ngăn chặn Iran chuyển vũ khí cho các tay súng Hamas và Hezbollah ở biên giới phía nam và phía bắc.
Hơn nữa, quan hệ mậu dịch được làm sâu sắc hơn với vương quốc này còn có thể mở ra một thị trường khổng lồ cho hàng hóa và dịch vụ của Israeli. Trong bối cảnh Saudi Arabia đang hiện đại hóa nền kinh tế, ngành công nghệ cao của Israel cũng giành được sự tiếp cận một cơ sở tiêu dùng dồi dào tiền để chi tiêu.
Tuy nhiên, mối quan hệ mới nảy nở này cũng chứa đựng những rủi ro lớn - mà trước hết là đối với Thái tử bin Salman. Tính hợp pháp của chính phủ Saudi Arabia được gây dựng phần nào trên nền tảng tôn giáo, theo đó đòi hỏi phải khôi phục sự cai trị của Hồi giáo đối với Jerusalem.
Có khả năng mối quan hệ với Israel sẽ khoét rộng rạn nứt giữa hai thế giới Arab và Hồi giáo, biến Saudi Arabia thành mục tiêu của những cáo buộc về đạo đức giả và sự bội giáo, và thậm chí kích động làn sóng khủng bố nhằm vào cả hai nhà nước. Rõ ràng là việc công chúng không công khai bày tỏ phẫn nộ không có nghĩa là họ đồng tình.
Sự bất mãn âm ỉ của công dân Saudi Arabia có thể biến thành một phong trào nguy hiểm nếu như Thái tử đánh giá sai tình hình. Trong khi đó, những đối thủ trong gia đình hoàng gia có thể viện cớ mối quan hệ của vị Thái tử trẻ với Israel để phá hỏng những kế hoạch cải tổ chức ông đối với vương quốc này.
Mối quan hệ với Saudi Arabia cũng không làm vừa lòng một số nhân vật ở Israel. Những phái cực hữu quyết đoán ở nước này, vốn theo đuổi các chương trình nghị sự tôn giáo và chủ nghĩa dân tộc, đang quyết tâm thôn tính những lãnh thổ của Palestine.
Họ có thể phá hỏng quan hệ của Israel với Saudi Arabia, có thể là bằng cách thúc đẩy mở rộng các khu định cư Do Thái ở Bờ Tây - hành động vốn thường xuyên khiến thế giới Hồi giáo nổi giận.